Zanieczyszczenia powietrza - oddychać zatrutym powietrzem

Zanieczyszczenia powietrza są główną przyczyną zagrożeń środowiska. O zanieczyszczeniu możemy powiedzieć, gdy w składzie powietrza obecne są gazy, ciecze i ciała stałe nie będące jego naturalnymi składnikami lub też występujące w stężeniach nieodpowiadających naturalnemu składowi atmosfery ziemskiej. Są one zarazem najbardziej niebezpiecznym rodzajem zanieczyszczeń, gdyż nie da się ich ograniczyć do określonego obszaru. Z uwagi na swoją mobilność mają możliwość skażenia obszarów na dużych odległościach.

Źródła i rodzaje zanieczyszczeń

Rosnące zapotrzebowanie na energię sprawia, że do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia, które podzielić można na gazowe i pyłowe. Najistotniejsze z nich to: dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły węglowe, tlenek i dwutlenek węgla, ozon troposferyczny, ołów orazpyły. Źródłem ich emisji jest postępująca industrializacja, wzrost liczby ludności, przemysł energetyczny oraz transport.

Głównym sprawcą zanieczyszczeń pyłowych jest przemysł paliwowo-energetyczny, generujący ogromną ilość popiołów lotnych. Ta gałąź przemysłu odpowiada także za najwyższą emisję zanieczyszczeń gazowych, z czego około 75% to emisja dwutlenku siarki. Wtóruje mu przemysł metalurgiczny, odpowiedzialny za emisję pyłów metalurgicznych oraz gazów, wśród których 80% stanowi tlenek węgla, zwany czadem.

Skutki zanieczyszczenia powietrza

Najpoważniejszymi skutkami zanieczyszczenia powietrza są: efekt cieplarniany, dziura ozonowa, smog i kwaśne deszcze. 

Efekt cieplarniany to wzrost koncentracji gazów cieplarnianych (dwutlenku węgla, metanu, ozonu i freonów) w atmosferze, następstwem czego jest podwyższenie średniej temperatury na Ziemi. W wyniku ocieplenia dochodzi do topnienia lodowców, podniesienia poziomu morza, wymierania gatunków oraz intensyfikacji ekstremalnych zjawisk pogodowych (upały, gradobicia, huragany, trąby powietrzne).

emisja dwutlenku wegla

Freony są odpowiedzialne za zjawisko dziury ozonowej – zmniejszania się stężenia ozonu w atmosferze. Powłoka ozonowa chroni organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem UV. Jej ubytek zwiększa m.in. podatność na oparzenia i nowotwory skóry. Przemysł i transport odpowiedzialne są za zanieczyszczenie pyłami i toksycznymi gazami, które przy dużej wilgotności powietrza i bezwietrznej pogodzie prowadzą do powstawania nienaturalnego zjawiska atmosferycznego, jakim jest smog. 

kwaśne deszcze

Efekt smogu, najbardziej widoczny w obszarach mocno zurbanizowanych, powoduje niszczenie elewacji budynków, stanowi także zagrożenie dla zdrowia, wywołując reakcje alergiczne, astmę, niewydolność oddechową. Smog może prowadzić do lokalnych opadów kwaśnego deszczu. Opady te zawierają trujące kwasy (siarkowy i azotowy) powstałe z reakcji gazów wyemitowanych do atmosfery z wodą. Kwaśne deszcze mają negatywny wpływ na środowisko, przyczyniając się do niszczenia lasów oraz zakwaszania gleby i wód.

Stan powietrza w Polsce

Polska zajmuje niechlubne, trzecie miejsce w zanieczyszczeniu powietrza na świecie, gdyż krajowa energetyka oparta jest na węglu, który jest paliwem uciążliwym dla środowiska. Minusem są też wadliwe technologie spalania i brak skutecznych instalacji oczyszczających. Najwięcej zanieczyszczeń emitują elektrownie, elektrociepłownie, spalanie węgla w gospodarstwach domowych, transport, przemysł hutniczy, chemiczny i budowlany.

Nadmierne zanieczyszczenie powietrza występuje na ponad 20% powierzchni kraju.  Najbardziej zanieczyszczone jest województwo śląskie, z uwagi na duże zagęszczenie przemysłu. Rejon ten to zaledwie nieco ponad 2% powierzchni kraju, a koncentruje się tam do 25% emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłów. Przykładowo w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym na 1 km2 przypada ok. 1000 ton pyłów w skali roku, co oznacza pięciokrotne przekroczenie norm.

Zapobieganie zanieczyszczeniom powietrza

Skuteczną drogą do redukcji emisji gazów i pyłów jest ograniczenie wydobycia paliw kopalnych i spalania węgla, zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii, systemy odsiarczania spalin i urządzenia odpylające. Aby przeciwdziałać emisji światowych zanieczyszczeń, w  1997 roku podpisano międzynarodowe porozumienie, zwane Protokołem z Kioto.  Kraje, które je ratyfikowały, zobowiązały się zredukować do 2012 roku własne emisje o co najmniej 5% poziomu emisji z roku 1990. Do największych oponentów protokołu należą Stany Zjednoczone. Nie uznały go również Chiny, które są największym w świecie emitentem gazów cieplarnianych.